Pobreziaren aurkako borroka birpentsatzen
Pobrezia Desagerrarazteko Nazioarteko Eguna (Paris, 1987ko urriaren 17a) ezarri zenean, pobrezia giza eskubideen urraketa dela berretsi zen. Data horretan, urtero azaltzen da ahaleginak batu behar direla desagerrarazteko eta Giza Eskubideekiko errespetua bermatzeko. Pobrezia da, oraindik ere, gure gizarte aurreratu eta ekonomikoki garatuetako gai sozial nagusietako bat. Errealitate hori bi elementutan oinarritzen da nagusiki: diru-sarreren desberdintasunaren aurrerapena eta enplegua/produktibitatea – Kontsumoa garapen-eredu gisa eta gizarteratze unibertsalaren eredu gisa zentratutako ereduaren ahultzea.
Giza Eskubideei buruzko aipamenak, besteak beste, eskubide horien dimentsio unibertsalera garamatza. Eta, hain zuzen ere, unibertsaltasunaren kontu hori da pobrezia desagerrarazteko jokoan sartzen dena. Azken batean, bizitza duin baten baldintza materialak ahalbidetuko dituzten diru-sarrerak izateko eskubidearen unibertsaltasun hori ahalbidetuko duten gizarte-mekanismoak bilatzen ditugu.
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 25. artikuluan jasotzen den bezala (Paris, 1948ko abenduaren 10a):
1-Pertsona orok du bizi-maila egokia izateko eskubidea, bere familiari osasuna eta ongizatea ziurtatuko dizkiona, eta, bereziki, elikadura, jantziak, etxebizitza, laguntza medikoa eta beharrezkoak diren gizarte-zerbitzuak. Era berean, aseguruak jasotzeko eskubidea du langabeziaren, gaixotasunaren, baliaezintasunaren, alarguntasunaren, zahartzaroaren edo bizirauteko bitartekoak galtzen dituen beste kasu batzuen kasuan, bere borondatearekin zerikusirik ez duten inguruabarren ondorioz.
Eskubide hori idaztean datza prestazio ekonomikoetarako eskubidearen subsidiariotasunaren ideia (bizirauteko bitartekoen aseguruak); subsidiariotasun hori pertsonek beren biziraupenerako baliabideez hornitzeko duten berezko gaitasunaren mende dago.
Ideia horren atzean Gizarte Ongizateko Estatuaren gure paradigma dago. Gizarte-eredu hori, funtsean, lan-merkatuaren zentraltasunean oinarritzen da, komunaren eraikuntzan parte hartzeko elementu gisa, bizirauteko bitarteko propioetara sartzeko sistema gisa, aberastasuna banatzeko eta gizarte-babeseko eskubideak sortzeko mekanismo gisa. Hau da, batez ere langile/langile estatusetik eraikitako herritartasuna.
Hala ere, aro postmoderno berrian, enpleguaren gizarte-arau honek, lanaldi osoko eta denbora mugagabeko kontratu gisa ulertuta, duintasunez bizitzeko aukera ematen du eta eskubide sozialak sortzen ditu bizitzan zehar, eta bere indarraren zati handi bat galdu du. Biztanleria aktiboari buruzko inkestaren, AROPE adierazlearen, FOESSA fundazioaren gizarteratzeari eta gizarte-desberdintasunei buruzko txostenen eta abarren datuek behin eta berriz erakusten duten bezala, enpleguaren gizarte-araua ere ez da betetzen enplegagarria den euskal biztanleria gehienarentzat. Horri gehitu behar zaio enplegua lortzea ez dela biztanleriaren zati batentzat aukera bat, eta, beraz, hori ezin dela izan gizarteratzeko eta gizarteratzeko bide bakarra.
Pobreziaren iraunkortasunak, diru-sarreren desberdintasuna handitzeak eta garapen ekonomizistaren eta enpleguan oinarritutako eredu baten ahuleziak pobreziaren aurkako borrokaren elementuak birplanteatzera garamatza. Cáritasek gutxieneko errenten politika unibertsaletan eta lan-merkatuko partaidetzarekin loturarik ez dutenetan aurrera egiteko beharraren alde egiten du (bai babesaren ekoizpenean, bai gizarteratzearen helburu nagusiari dagokionez). Diru-sarreren eta enpleguaren arteko deslotura horrek gizarteratzeko paradigma eta espazio berriak sortzeko erronka irekitzen digu. Baldintzarik gabeko errenta unibertsalen aurrerapenari buruzko hausnarketaren bidez, gizarte-lotura berriak, komunerako ekarpena, garapen pertsonala eta soziala hausnartu dira, enplegua eta kontsumoa soilik ardatz dituen eredua gainditzeko, gizarte-hazkundearen eragile gisa.
Ana Sofi Telletxea
Caritas Bizkaiaren Errealitate Sozialaren Behatokiko arduraduna